ساناز سید اصفهانی میس شانزه لیزه در جزیره ای در کهکشان
کتاب ِ علف ، داستان های شگفت و ناگفته ، نوشته ی بهمن مقصودلو ، از انتشارات هرمس در سال 1389 روانه ی بازار ِ کتاب شده است . همان طور که پیش از مقدمه آمده است ، کتاب ِ علف ، داستانهای شگفت و ناگفته در باره ی سه امریکایی ماجراجو به نام های مریان سی.کوپر ، ارنست شودساک ، و مارگاریت هریسن ، چگونگی آشنایی آنها با یکدیگر ، و سفر ِ شکوهمندشان به ایران در سال 1924 است که به ساخته شدن فیلم علف انجامید .
دو فیلم علف و نانوک شمالی به عنوان ِ پیش آهنگان نوع نوینی از سینما ، استانداردهای جدیدی را در سبک های نو آورانه ی فیلم سازی تثبیت کردند. همچنین نگاه نامتعارف ، اگزوتیک و جدا از موضوع ، که مشخصه ی فیلم های مسافرتی بود نیز به مرحله ی جدیدی وارد شد که عبارت بود از اکتشاف دراماتیزه شده ی موضوع و ارائه ی آن با نگاهی دقیق و مستند . نتیجه همان چیزی بود که بعدها (( درام طبیعی )) خوانده شد . (همان کتاب / صفحه ی 409و 410)
کتاب که میخواهد در مقدمه ی طولانی اش تا رسیدن به چگونگی ساخت ِ این فیلم به صورت دقیق و ظریفی به زندگی سه نفری که ذکر شد در روزگار جنگ جهانی بپردازد از لحظه ای که امریکا وارد جنگ جهانی اول میشود یعنی سالهای 1918-1914 شروع میکند به توصیف ِ اتمسفر ِ جهان و موقعیتی که مارگاریت و کوپر و شودساک داشتند . در واقع در این کتاب بیش از هرچیز به یادداشت ها و اسنادی که از مارگاریت باقی ست اشاره شده است . هرچند که هم کوپر و هم شودساک نوشته های زیادی در این زمینه داشته اند اما به نظر میرسد نوشته های مارگاریت دقیق تر است .
مارگاریت هریسن ، نویسنده ، روزنامه نگار ، جاسوس ، کاشف ، و تهیه کننده ی فیلم در 8 اکتبر 1878 در شهر بالتیمور ایالت مریلند به دنیا آمد . . روحیه ی ماجراجویانه ی مارگاریت از همان کودکی با او رشد کرد . او که به علت عصبی بودن مادرش با مادربزرگ مادری اش و پدربزرگش زندگی میکرد از همزیستی با آنها چیزهایی هم برای زندگی کردن یاد میگرفت . او علارغم میل خانواده اش با تام هریسون در سال 1901 ازدواج کرد و خیلی زود در سال 1902 صاحب پسری شد که نامش را تامی گذاشتند . او درگیر کارهای خیریه شد و بعد در سازمانی که ( مدرسه ی بیمارستان کودکان ) نام داشت که مراقبت های پزشکی را آموزش میداد مشغول به آموزش شد . تام شوهر او در سال 1915 به علت تومور از دنیا رفت و پس از آن مارگاریت که باید بدهی هایی کهب رای شوهرش مانده بود را پرداخت میکرد در روزنامه مشغول به کار شد . او ضرب المثل عاشق شدن و از دست دادن بهتر از عاشق نشدن است را به سخره میگرفت و سعی کرد هرگونه عشقی که در زندگی اش میخواهد شکل بگیرد را سرگوب کند . او ابتدا به نقد نویسی در زمینه ی نمای شو موسیقی در روزنامه کار میکرد و سپس گفت و گوهای فراوانی با اشخاص مهم آن زمان داشت از جمله چرچیل تا رضاخان ( پیش از شاه شدنش )همچنین وارد سازمان جاسوسی امریکا شد و به دنبال آن سفرهای زیادی انجام داد که برای همین مدتی را در روسیه در زندان سپری کرد . در این کتاب زنان ، شهر و واکنش مردم نسبت به اتفاق های پیرامونشان را میتوانیم از نقطه نظر مارگاریت بفهمیم . زیرا او زنی که به ژاپن و ترکیه و بیشتر کشورها سفر کرده و زنان ِ شهر ها را بیشتر بررسی کرده است . میتوانیم هنگامی که او در زندان روسیه بود ببینیم که زنان ِ روسی در زندان سیاسی چگونه با هم برخورد میکردند ، حتی چگونه غذا میخوردند ، چگونه به مادیات بی اهمیت بودند ، در زندان چگونه دعوا میکردند و به هم شک میکردند ، در زندان غیر سیاسی ها هم زنان هرزه و یا … چگونه برخوردی با محیط خود داشتند . آنها صبح گیس کشی میکردند و شب پایکوبی . مارگاریت به نه زبان زنده ی دنیا تسلط داشت و همین دلیل میشد تا بتواند در این جنگ جهانی هم خوب رل بازی کند هم سازمان جاسوسی را به خودش مطمئن سازد .
مریان . سی . کوپر ، نویسنده ، مخترع ، خبرنگار ، خلبان ، کاشف ، کارگردان و تهیه کننده در 4 اکتبر 1893 در شهر جکسون ویل ایلت فلوریدا به دنیا آمد . او در خانواده ای نظامی بزرگ شد و ماجراهای دوران خلبانی اش و بارها و بارها زنده ماندنش در پی حادثه هایی که برایش رخ میداد در این کتاب خواندنی است . همچنین دورانی که مانند مارگاریت اما به طور دیگری در زندان بوده است در این کتاب شرح داده شده . او در کتابش ( آنچه مردان به خاطرش میمیرند مینویسد: ” . . . آن شب دعا کردم خدا در این جهان پر از ماجرا نقش کوچکی هم برای من در نظر بگیرد . به او گفتم مرا بشکن ، رنج بده ، بکش اما بگذار مزه ی زندگی را بچشم . ” خب واقعا با شخصیت قدرتمندی رو به رو هستیم که ساخته ی تخیل نویسنده نیست بلکه همچین ویژگیی درش هست تا او را متفاوت کرده . او در پروازهای جنگی خود حادثه های زیادی را از سر گذرانده است و جان سالم به در برده . سپس ارنست شودساک در 8 ژوئن سال 1893 در شهر کانسیل بلافز در ایلت آیو ا به دنیا آمد . او ذاتا هیجانی بد و بارها برای ماجراجویی از خانه گریخته بود و 4 بار دور کره ی زمین را چرخیده است ! اینکه چگونه به جبهه میرود و چگونه با مقوله ی عکاسی و فیلمبرداری آشنا میشود در کتاب توضیح داده شده است . آن چه که مهم هست . استناد به اسناد باقی مانده و بی هیچ دخل و تصرفی در مورد شخصیت ها میبینیم که نویسنده چگونه کتاب را شروع و به پایان رسانیده است . اینکه این سه نفر چگونه به م میرسند و چگونه ایده ی اولیه ی ساخت فیلم ِ علف شکل میگیرد بسیار جالب است . ( صفحه ی 288) ” آنها در مورد عشایر و ایلات کوچ نشین ، بویژه عشایرکردستان خاورمیانه ، چیزهایی شنیده بودند و فکر میکردند زندگی این اقوام همه ی آنچه که به دنبالش هستند دارد . “آنها عزم سفری میشوند به سرزمینی که نمیشناسند و پیش از آن کتاب هایی که ممکن است در این مورد کمکشان کند را مطالعه میکردند . همچنین هزینه ای که برای این فیلم بنا بود پرداخت شود را خودشان تهیه کردند شاید بتوان این طور گفت که اولین زن تهیه کننده ی فیلم مستند مارگاریت هریسون است . اینکه این سه تن چگونه به سرزمینی ناشناخته با مردمانی که به جنگ طبیعت میرفتند رسیدند در این کتاب خواندنی ست . در واقع همه ی تلاش این کتاب رسیدن به فصل ساختن علف است . عبور از کوهستان ها و راه های صعب العبور و دیدن مردمی که کوچ میکنند . مردمی که غذا و خانه شان و همه چیزشان از دام و گوسفند است و حیات آنها به دلیل وجود علف است .
آنها مدتی با مردم ایل زندگی میکنندو غذای آنها را میخورند . . . مارگاریت به دلیل داشتن مقداری اطلاعات پزشکی به مردم آنجا کمک میکند . . . خودش داستانی شنیدنی ست . اینکه او را حکیم خانم صدا میکردند و مارگرایت خیلی زود به زبان آنها مسلط میشود . همین طور مردم ایلات برای آنها مردمی عجیب بودند که بیشتر اوقات مردانشان استراحت میکردند و کار و … را بچه ها و زن ها انجام میدادند . اما موقع کوچ قدرت مردان را میبینیم که گیوه از پای در میاوردند و برف ها را در دل زردکوه میشکافتند تا به جایی برسند که علف و زندگی در آن است و ابتدا به نظر رفتن به آن سوی کاملا غیر ممکن است . به دلیل شیب کوه اما میبینیم که از الاغ و اسب و گوسفند و بز و زن و بچه همگی به این کار به شکلی طبیعی عادت کرده اند وهمچینین به عبور از رودخانه یاپر بار ..کارون . . . البته مارگاریت و کوپر و شودساک هر لحظه بیشتر مطمئن میشدند که ایلاتی ها زندگی شان در طول هزاران سال گذشته تغییری نکرده است . در این دوران رقص ، موسیقی ، بازی و چگونگی زندگی این مردمان در طول کتاب شرح داده شده است اینکه بعد از عبور از برف و کوچ به دامنه ای پر از شکوفه و گل های بنفش میرسند که از زیبایی لنگه ندارد و این از دهان کسی روایت میشود که بیشتر کشورهای دنیا را دیده است . ص 370 : کوپر مینویسد : این فیلم گواه چیزهایی است که ما به چشم خود دیدیم . علف زندگی سخت مردمی را نشان میدهد که با همه ی داراییشان بر فراز کوه های بلند اردو زده اند و هنوز قله های برف گرفته ی بسیاری را تا رسیدن به مقصد پیش رو دارند . سرما به علف ها اجازه ی رشد نمیدهد و علف برای این مردم کوچنده که زندگی شان وابسته به احشام است به معنی زندگی ست . “. . .
دین این فیلم پر از پلان های شگفت انگیز و تصاویری ست بکر که به نظر میرسد برای ان زمان خیلی شاهکار بوده است . عکس هایی که در این وبلاگ گذاشته شده اند کوچتر از آن است که در کتاب شرح داده شده و در فیلم ضبط شده است .
بعد زا اتمام فیلمبرداری و رفتن به شهر های دیگر و رسیدن به تهران روایت مارگاریت از رضاخان خواندنی ست . ص 385 ….به نقل از مارگاریت ” … چیزی نگذشت که مردی بلند قد در حالی که دست پسر کوچکی را که لباس سربازی به تن داشت گرفته بود از راه رسید . اگر نمیدانستم این مرد رضاخان است حتما او را به جای یکی از سربازانش میگرفتم . او یک اونیفورم ساده به تن داشت … بی هیچ مدالی و نشانی . لباس به تنش گشاد مینمود و ریشش را هم نزده بود . سر و ظاهر او با امان الله میرزای ریز نقش خوش پوش خیلی متفاوت بود . با همه ی این احوال رضا خان مردی بود که در میان هر جمعیتی پیدایش می شد ، آدم میخواست برگردد و یکبار دیگر نگاهش کند . صورتش گرفته و عبوس مینمود. . . . ( صورت سنگی . .. )چیزی که در این کتاب ناراحتم میکند این است که این سه تن که در طی جنگ دنیا را دیده اند اظهار داشته اند که اغلب ایرانی ها به شدت از جهان بی خبرند و این در صورتی است که در ترکیه مردم را این طور تصور میکردند که به استقبال مدرن شدن میروند . . .- چیزی که به نظر من تا به امروز هم باقی مانده است . و همین طور است . –
گذر از رودخانه با باد کردن پوست بز و به زیر چوب بستن آن
امیدوارم خواندن این کتاب را ازدست ندهید و اگر توانستید فیلم جذاب آن را نیز پیدا کنید و بارها ببینیدش.
برای شرح حال نویسنده ی کتاب بهمن مقصودلو به ( ادامه ی مطلب ) رجوع کنید .
زندگی نامه ی بهمن مقصودلو
دکتر بهمن مقصودلو منتقد، نویسنده، پژوهشگر سینمائی، تهیه کننده و فیلم ساز بیش از 40 سال است که در عرصه سینمای جهانی فعالیت دارد. ایشان به عنوان ژوری، سخنران و تهیه کننده و یا فیلمساز دربسیاری از جشنواره های معتبر جهانی شرکت کرده است. اضافه برآن، به عنوان نویسنده ، منتقد و سردبیر برای نشرکتب ” ویژه سینما وتئاتر” جایزۀ فروغ فرخزاد را درسال 1353 ازآن خود کرده است. کتاب “سینمای ایران “ یکی ازکتاب های ایشان است که در سال 1987 توسط دانشگاه نیویورک منتشر گردید. این اولین کتاب ایشان به زبان انگلیسی در مورد تاریخ سینمای ایران است که توجه جهانیان را به سینمای ایران جلب کرد. از کتاب های دیگر ایشان می توان “ این سوی ذهن، آن سوی مردمک “ 1999 و ” آزادی و عشق در سینما “ را نام برد که در سال 2003 منتشرشد. کتاب جدید ایشان “علف: ماجراهای شگفت و ناگفته” به زبان انگلیسی درژانویه 2009منتشر شد، سرگذشت سه آمریکایی (سازندگان فیلم کینگ گنک) است که در سال 1924 به ایران رفتند و فیلم مستند فوق العاده ای بنام علف ساختند که توسط پارامونت در سال 1925 به نمایش در آمد.نسخه ی فارسی آن در بهمن ماه 1389 درایران منتشر شد.
دکتر بهمن مقصودلو تهیه کننده بسیاری از برنامه های هنری تلویزیون ملی ایران بوده و بیش ازپانزده فیلم سینمائی و مستند را در آمریکا تهیه کرده است که نه تنها دربیش از صد جشنواره معتبر و بزرگ جهانی به نمایش درآمده اند، جوایز بیشماری هم کسب کرده اند. فیلم “هفت مستخدم” با شرکت آنتونی کوئین هنرپیشه بزرگ جهانی برنامه اختتامیه جشنواره معتبر لوکارنو بوده که درحضور بیش از هشت هزارنفر با موفقیت در سال 1996 به نمایش گذاشته شد. فیلم “خواستگاران” (بازیگر) در جشنواره کان 1988وفیلم “منهاتان به روایت ارقام” در سال 1993 در جشنواره های نیویورک ، ونیز و تورنتو به نمایش در آمد. دکتربهمن مقصودلو با همکاری بهروز مقصودلو با تهیه فیلم کوتاه “زندگی درمه” 1998 اثربهمن قبادی، با دریافت بیش از 15 جایزه بین المللی رکورد دریافت جایزه و انتخاب در جشنواره های معتبر بین المللی فیلم های ایرانی راشکسته است. دیگر فیلم ایشان به عنوان تهیه کننده “خاموشی دریا” ( 2003) نام دارد که بیش از شش جایزۀ بین المللی دربیش ازبیست جشنواره جهانی را کسب کرده است و منتقد مجله معتبر “ورایتی” به مناسبت نمایش آن در جشنواره ساندنس آمریکا، فیلم را یک شاهکار خوانده است.
اولین فیلم دکتر بهمن مقصودلو به عنوان کارگردان، فیلم “اردشیر محصص و صورتکهایش” است که در سال 1972 ساخته شد و درسال 1996 درجشنواره لایپزیک آلمان بعنوان یکی از بهترین فیلم های کوتاه مستند ایران قبل از انقلاب به نمایش در آمد. بهمن مقصودلو با تهیه فیلم احمد شاملو: شاعربزرگ آزادی (1999-1996) تولید و پخش جهانی یک سری فیلم مستند بلند در باره بزرگان ادب و هنر ایران را بنیان گذاشت. دومین فیلم از این سری احمد محمود نویسنده انسانگرا (2004) و سومین ایران درودی: نقاش لحظات اثیری(2010) است که در بسیاری از جشنوارها، مراکز فرهنگی، دانشگاه ها و تلویزیون های دنیا به نمایش در آمده است و دی وی دی آنها هم در جهان منتشر شده است . فیلم جدید ایشان ،اردشیر محصص: هنرمند سرکش(2012)، که هنر و زندگی اردشیر محصص را به نمایش می گذارد همراه با فیلم مستند بلند کیا رستمی: یک گزارش(2013) به زودی وارد جشنواره های جهانی خواهند شد. دکتر بهمن مقصودلو هم اکنون درحال ساختن فیلم مستند بلند زندگی دکترمحمد مصدق است.
دکتر بهمن مقصودلو فارغ التحصیل فوق لیسانس مطالعات سینما از دانشگاه نیویورک و دکترا از دانشگاه کلمبیا است. ایشان عضو انجمن قلم آمریکا هستند و در نیویورک زندگی می کنند.
- از بهمن مقصودلو منتشر شده است :
- انگلیسی :
Grass: Untold Stories, Mazda Publishers, 2009 (Foreword by Kevin Brownlow)
International Short Film Festival: Independent Films on Iran, catalogue, Editor:Ziba Foundation,New York, 2007
Iranian Cinema: Near Eastern Studies,New YorkUniversity, 1987
Foreword by Andrew Sarris (out of print)
- فارسی:
- – فیلم “علف” : داستانهای شگفت وناگفته ، انتشارات هرمس ، تهران، 1389
- – احمد شاملو: بزرگ شاعر آزادی، فیلمنامه (فارسی/انگلیسی)، شرکت کتاب – لوس آنجلس، 1387
- – آزادی و عشق درسینما ، انتشارات معین ، 1382
- – این سوی ذهن، آن سوی مردمک ، انتشارات نیلا ، 1378 (نایاب)
- – 333 چهرۀ درخشان (باعلیرضا تبریزی)، سه جلد، امیرکبیر، 1345 (نایاب)
- – اطلاعات عمومی (باعلیرضا تبریزی و حمید همتی)، انتشارات اندیشه، 1343)نایاب)
- به کوشش همین نویسنده منتشر شده است :
- – ویژه سینما و تئاتر شماره یک ، انتشارات بابک ، 1351 (نایاب)
- – ویژه سینما و تئاتر شماره 2 و 3، انتشارات بابک، 1351 (نایاب)
- – ویژه سینما وتئاتر شماره 4 : وسترن ، انتشارات بابک، 1352 (نایاب )
- – ویژه سینماوتئاتر شماره 5 انتشارات بابک ، 1352 (نایاب )
- – ویژه سینما وتئاترشماره 6: نقد فیلم در ایران ، انتشارات بابک ،1352 (نایاب)
- – ویژه سینما وتئاترشماره 5 و6، انتشارات بابک، 1353 ( نایاب)
- – هفتمین هنر(انتشارات طهوری، 1354 (نایاب)
- – بهمن مقصودلو بخاطر ویراستاری وانتشار سری کتابهای “ویژه سینما وتأتر” دربهمن ماه 1353
(1975) برنده جایزه ادبی فروغ فرخزاد گردید.
- ازهمین نویسنده منتشر می شود:
- شعر، زندگی و مرگ در سینما: نگاهی به سینمای جان فورد، هوارد هاکز و آلفرد هیچکاک
- گزیدۀ مقالات ویژه سینما و تئاتر در یک جلد
- سینمای امیر نادری، فیلمنامه “منهاتان به روایت ارقام”: چگونه فیلم ساخته شد (به زبانهای فارسی و
انگلیسی)
بهمن مقصودلو: فیلم شناسی
1 -اردشیر محصص و صورتک هایش (نویسنده / کارگردان ، تهیه کننده ، فیلم مستند کوتاه ، ایران ، 1972)
2 – خواستگاران (بازیگر، فیلم بلند، آمریکا، 1988)
3 – منهاتن به روایت ارقام (تهیه کننده مالی، فیلم بلند، آمریکا، 1993)
4- هفت خدمتکار (تهیه کننده، فیلم بلند، آلمان/آمریکا، 1996)
5- زندگی در مه (تهیه کننده مالی، فیلم مستند کوتاه ، ایران/ آمریکا، 1998)
6- احمد شاملو: بزرگ شاعر آزادی (تهیه کننده ، فیلم مستند بلند، ایران/ آمریکا، 1999)
7- راز بهشت (تهیه کننده ، فیلم بلند، آمریکا ، 1999)
8- تعزیه به روایت دیگر (تهیه کننده مالی ، فیلم مستند بلند، ایران/ آمریکا، 2001)
9- خاموشی دریا (تهیه کننده /تهیه کننده مالی، فیلم بلند، ایران/ آمریکا ، 2003)
10-احمد محمود: نویسنده انسانگرا (کارگردان / تهیه کننده، فیلم مستند بلند، ایران / آمریکا، 2004)
11-آنسوی دیوار شکسته ( تهیه کننده، فیلم داستانی کوتاه، ایران/ آمریکا، 2006)
12-اسموکینگ (تهیه کننده ، فیلم کوتاه داستانی ، آلمان / آمریکا، 2007)
13-آسودم (تهیه کننده، فیلم بلند، آلمان / آمریکا ، 2007)
14-ایران درودی: نقاش لحظات اثیری (کارگردان/ تهیه کننده، مستند بلند، ایران / فرانسه / آمریکا،2010)
15-اردشیرمحصص: هنرمند سرکش (نویسنده/ کارگردان/ تهیه کننده، مستند بلند، ایران/آمریکا، 2012)
فیلم های در دست ادیت:
16- کیارستمی: یک گزارش (نویسنده/ کارگردان/ تهیه کننده، مستند بلند، ایران/آمریکا/فرانسه، 2012)
17- فرخ غفاری (فیلم ساز/ ایران شناس) در مرحله ی ادیت.
18- ناصر ملک مطیعی (بازیگر) در مرحله ی ادیت.
19- سینمای ایران ،در جستجوی ریشه ها: 1979 – 1900 (نویسنده / کارگردان/ تهیه کننده ، فیلم مستند بلند در دست تهیه، ایران / آمریکا )
20- زندگی و میراث دکترمحمد مصدق ( کارگردان/ تهیه کننده، فیلم بلند مستند در حال تهیه، ایران / آمریکا)
دی وی دی این فیلم ها در بازار موجود است.
