طناب و عروسک

عکس : فربد فضائلی جوان 

مِسکین ِ صحرا نشین ، بانگ برآورد ، ضجه زنان از زمین . . . به گامی سِپُرد از پَرچین تاختن ، پا گذاشت به فرار و یک لحظه به خود گفت که هرگز منشین در این زمین ای مسکین ِ کمین کرده بر شکار، حذر کن از این جنون ِ صیادی ، که شکار بر زمینی که بی ثمری ، ثمین ِ غله را با خود بخورد و ببُرد نیاید. . .  ننشین . پس توبره بر شانه بی انداخت و برفت ، داد زنان ، چون نشانی از آفتاب ِ جهان که :” ای کدخدا ، چه نشسته ی که زمین ِ بارورت را قحطی گرفت و غله ت خوراک ِ کفش دوزکها بشد و سال به سه شَوَد تا زمینت از این آفت پاک شود ، رو بر سر ِ زمین و ببین . ” 

حرف ِ مسکین ِ صجرا نشین ، بچرخید دهان به دهان و حدیث به زعم ِ کدخدا حرفی گَزاف بود که اگر نبود اش ، زارعان چه میکردند تا به امروز ، تفریح ؟ یا تفریخ ! فکر در سر ِ کدخدا چرخ زد و زد دور و دور زد و گَشت عیان . آنچه بود حمله ی آفات  بود نه بیش از آن  ، ای  پینه دوزان ِ  پایان  . کدخدا برخاست . مجلس به هم ریخت و ریخت ِ مردم به هم . و کدخدای ده  برفت به بالین ِ زمین .  ز پشتش مردُمانِ  صورت سوخته نیز  . جملگی در خورجین زبان تنها داشتند یک یاسین تا سر ِ زمین . آنگاه که به بالین ِ غله رسیدند گندم و جو و ارزن ندیدند . خشک شد دهان،  و زبان به کلام ِ یاسین نیمه ماند تا به  سین . 

کدخدا در سرای خود غمبرک بگرفت و هر کسی را راه چاره ای بود به سرایش راه بازبود . هر کسی را فکری بود و دَفعی ، فکری برای علاج ِ زمین . از عطار و نانوا و کفاش و طبیب بگیر تا بزاز و ماما هر یک آثار ِ تجربه میکردند هویدا برای ایثار به زمین . شب صبح شد و صبح تا به هفف گردش ِ گردون بِگذشت تا مردی که چاره دان بود یافت گشت . مرد  ساحر ِ معروفی بود از ده ِ پایین . رفتار اش سراسر اسرار بود و راه علاجش نیز عار . سال به یک تمام شد و مردم گشنه بماندند در زمستان ِ زمهریر… بی نان و بی پنیر . عاقبت عاقلان جمع شدند . . . حرف ِ ساحر را به گوش سپردند به ناچار . سخت آمدن ِ حرف بر مردم ِ ده یک طرف ، بی درمانی زمین و گرسنگی یک طرف . راه ِ چاره قربانی بود . یکی از میان ِ مردم . یکی از بهترین . زیباترین . سالمترین . برای تکوین ِ زمین . قرعه افکندن همانا (صنم ) از قرعه به در آمدن همان . صنم بود دختری مه تر در روی و اندام و خوی . شهره بود در ده به کمال و عیار ِ شرم و نجابت . پدر و مادر و این تک فرزند به اجبار ِ تقدیر ، کردند صنما را تقدیم به زمین . ساحر به تک درخت ِبایر ِ زمین بست طناب ِ دار . سوز بود وزمهریر . از سوی دگر دل دختر گرو بود پیش ِ  زال ِ پسر . عشقی که نطفه اش از کودکی و در آسمان ها بریده شده بود به نام نامی دختر عمو پسرعموئیی . زال ِ پسر به نام ، جهان بود و به شهرت هم شهره ی صنم . طناب را به درخت ببستند و به دختر از خوراکی آنچه مانده بود در پستو ها بدادند و اشک ِ ریزانش بر لُپ ِ سرخانش را کَس ندید که مرگِ یک نفر موجب ِ زِند و زای دیگران بود، مرگ ِ بایرِ زمین و فتح ِ غله به شور با جو و ارزن و گندم به خرمن برسد سر انجام ، کار بیاید و آب بر زمین روان شود و از حرارت ِ خورشید جان بگیرد زمین و سفره ی مردم . صنم هیچ نگفت و دست بسته بر پشت ِ درخت ِ تک افتاده اسیر بماند تا سپیده دمان . 

در آبادی پیچ خورده بود که نعنا دختر ِ یحیی سالها ، سالها دل به زال ِ پسر و جهان داده است بارها . توی اصطبل ِ سردشان ، لعبتکی را صنما نام گذاشته بود .سالها سوزن در چشمش کرده بود و گلو یش را زخم زخم . . . به این روز که روزگار رسید ، در دل نعنا جشن بی کران شد . شب که به نیمه رسید لعبتک را از اصطبل به در آورد و با جان ِ رسیده بر لب ، با رهایی یک پرنده ، پر زد به زمین . رو به روی صنم تف کرد و نفرین که این تویی این لعبتک ، من رسیدم سرانجام به کام ، من رسیدم به جهان ، به نام . صنم هیچ نگفت . همین موقع زالِ پسر لعبتک را از دست نعنا بگرفت . با دگنک و چماق بر سرش هی همی زد تا که برفت از دیده بشد محو ِ محو . تا اذان صبح و مراسمِ قربانی دار مانده بود هنوز . زال ِ پسر عمو ، همان جهان دست ِ صنما را کرد باز . به طناب ِ بالای درخت ِ چَغَر حلق آویز کرد لعبتک ِ خونین سر . دست ِ صنما را بگرفت . بگریخت تا برآمدن آفتاب و صدای اذان . هیچ وقت هیچ کسی از مردم ده نفهمید که زمین چطور تهی شد از این همه پینه و آفت به یک باره . ساحر بگفت چاره همان بود چوبه ی دار و درخت ، قربانی یک آدم خوشبخت . صنما نَشَود در طالع با پسر عم خود یک جفت بخت . زارعان چماق بگرفتند و ساحر بزدند تا جان از وجودش به در آمد . از آن روز به بعد زمین خرم شد بدین نگاه ِ عاشق کشی . پر رونق شد از گندم و جو و ارزن . تنور ها داغ شد از نان و بویش کوچه ها را بگرفت . با وزیدن بادها بوی نان به منزل ها و کوره راه ها راه بگرفت و طناب و عروسک تا ابد چون سر جالیز ِ مترسک باقی بماند . 

ساناز سیداصفهانی

فایل صوتی داستان